Η καταστατική θέση των αιρετών της τοπικής αυτοδιοίκησης

Η καταστατική θέση των αιρετών της τοπικής αυτοδιοίκησης Ενημέρωση μελών

Ο θεσμός της τοπικής αυτοδιοίκησης

        

             

                             

             

         

                   

                                    

                     

                        

                       

                       

                         

                                                                    

         Η ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΗ ΘΕΣΗ ΤΩΝ ΑΙΡΕΤΩΝ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ

         ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

1. Εισαγωγή           

   Η Τοπική Αυτοδιοίκηση ( Τ.Α.) είναι ένας από τους σημαντικότερους θεσμούς της σύγχρονης Πολιτείας, ο οποίος θεμελιώνεται και νομιμοποιείται σε στέρεη βάση, την αρχή της λαϊκής κυριαρχίας. Κατοχυρώνεται ευθέως στα άρθρα 101 και 102 του ισχύοντος Συντάγματος της χώρας και επιφορτίζεται, όπως και το κράτος με τη διοίκηση δημόσιων υποθέσεων. Τοπικών υποθέσεων, όμως, που δεν έχουν γενικό χαρακτήρα για όλη τη χώρα.

   Τα τελευταία χρόνια μαζί με την αναγκαιότητα της αναβάθμισης του ρόλου και της λειτουργίας των αιρετών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης( Τ.Α.), για την αποτελεσματικότερη άσκηση απ´αυτούς των τοπικών υποθέσεων και την ποιοτική παροχή υπηρεσιών προς τους πολίτες, έχει υιοθετηθεί από την κεντρική διοίκηση, ως στρατηγικός στόχος, εκτός από το ουσιαστικό ενδιαφέρον για τους « οικονομικούς πόρους» και η πρόνοια για τους «ανθρώπινους πόρους( αιρετοί και στελέχοι των ο.τ.α.).

   Ο πολιτικός και διοικητικός ρόλος του αιρετού, η απασχόλησή του κατά πλήρες ωράριο( τις περισσότερες φορές επί 24/ώρου βάσης), η ενημέρωση, η επιμόρφωση και η υποστήριξή του, αποτελούν αντικείμενο έρευνας, σχεδιασμού, διαμόρφωσης και υλοποίησης συγκεκριμένων θεσμικών παρεμβάσεων και μέτρων. Ακόμη η ασφάλιση , η κοινωνική επανένταξη( μετά τη λήξη της θητείας του), η ενεργοποίηση της συμμετοχής των πολιτών στα κοινά, καθώς και των ικανών πολιτών, αλλά μη οικονομικά εύρωστων, αποτελούν αντικείμενο και στόχευση της Πολιτείας.

   Ο Ευρωπαϊκός Χάρτης Τοπικής Αυτονομίας( Ε.Χ.Τ.Α.) του Συμβουλίου της Ευρώπης, ο οποίος κυρώθηκε από τη χώρα μας , με το νόμο 1850/1989( 114Α’), δείχνει την κατεύθυνση στα κράτη μέλη του, ότι για την άσκηση του λειτουργήματος των αιρετών πρέπει τα νομοθετικά μέτρα που λαμβάνουν να κατοχυρώνουν:

  α) την ελεύθερη και απρόσκοπτη δράση του αιρετού β) την αναγκαία οικονομική αποζημίωση των πολιτικών οργάνων της Τ.Α., σε συνάρτηση με το ρόλο και τις αρμοδιότητες που ασκούν και γ) τη θεσμική και λειτουργική προστασία τους.

   Υπηρετώ την Τοπική Αυτοδιοίκηση( Τ.Α.) από το 1986, με την ιδιότητα του αιρετού πολιτικού οργάνου( Δημάρχου, Προέδρου Κοινότητας, Δημοτικού Συμβούλου και Περιφερειακού Συμβούλου). Μέσα απ’αυτή τη μακρά μου πορεία , έχω διαπιστώσει, ότι οι αιρετοί βρίσκονται πάντα στην πρώτη γραμμή της προσπάθειας για την επίλυση των τοπικών προβλημάτων και της παροχής ποιοτικών υπηρεσιών και τοπικών δημόσιων αγαθών στους πολίτες, τους οποίους υπηρετούν.Με τη λήξη της θητείας τους, δεν είναι σύντομη, εύκολη και ομαλή η επανένταξή τους στο κοινωνικό και επαγγελματικό περιβάλλον. Δεν θωρακίζονται από το υπάρχον πλαίσιο της καταστατικής θέσης τους.

   

   Επιδίωξή μου, με τις σκέψεις που παραθέτω στο άρθρο μου , είναι να καταδείξω και να πείσω , ότι βασική αρχή της χρηστής διοίκησης σε μια ευνομούμενη πολιτεία είναι να ισχύουν για όλους τους αιρετούς οι ίδιοι κανόνες, όσον αφορά τα θέματα της καταστατικής θέσης, τα ασφαλιστικά, τα συνταξιοδοτικά, τα ποινικά κλπ. Για παράδειγμα είναι διαπιστωμένη η διάκριση μεταξύ βουλευτών και δημάρχων, όσον αφορά το ισχύον νομικό πλαίσιο των αρμοδιοτήτων τους. 

                                  

                                 

2.  Καταστατική θέση των αιρετών της Τ.Α.

2.1. Έννοια

           Καταστατική θέση των αιρετών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης( Τ.Α.), είναι ένα σύστημα κανόνων τους οποίους θεσπίζει η ίδια η αυτοδιοίκηση στο πλαίσιο της θεσμικής αυτονομίας της, αλλά και η πολιτεία με τους οποίους τίθενται γενικές αρχές και κατευθύνσεις, που ρυθμίζουν τον τρόπο άσκησης των λειτουργιών των αιρετών αρχών. Η ικανότητα των αιρετών αρχόντων της τοπικής αυτοδιοίκησης να εκπληρώνουν αποτελεσματικά το ρόλο τους, είναι σε μεγάλο βαθμό συνάρτηση των υλικών συνθηκών της εργασίας εκείνων που αποφασίζουν. Η  ενημέρωση και επιμόρφωση των αιρετών , οι διατιθέμενοι  πόροι και η χρηματοπιστωτική υποστήριξή τους, βελτιώνει οπωσδήποτε την ποιότητα της εργασίας τους και ταυτόχρονα αποτελεί αντικείμενο του καταστατικού λειτουργίας τους.

   Η καταστατική θέση των αιρετών και η κατοχύρωση ικανοποιητικού πλαισίου λειτουργίας τους δεν αποτελεί μόνο « συνδικαλιστικό» ενδιαφέρον του αιρετού , αλλά και προϋπόθεση αναβάθμισης του ίδιου του θεσμού της αυτοδιοίκησης.

          2.2.Ο Ευρωπαϊκός Χάρτης Τοπικής  Αυτονομίας( Ε.Χ.Τ.Α.)

    Η τοπική αυτοδιοίκηση αποτελεί μέρος , αναπόσπαστο , της πολιτείας, ασκεί και αυτή δημόσιες υποθέσεις, αλλά τοπικού χαρακτήρα. Ο Ευρωπαϊκός Χάρτης Τοπικής Αυτονομίας( Ε.Χ.Τ.Α.) του Συμβουλίου της Ευρώπης, είναι μία διεθνής σύμβαση , η οποία έχει κυρωθεί από τη χώρα μας, με το νόμο 1850/1989( Α’114) και αποτελεί εσωτερικό δίκαιο με αυξημένη τυπική ισχύ. Θεσπίζει τις βασικές αρχές και τους κανόνες της οργάνωσης και λειτουργίας του συστήματος της τοπικής αυτοδιοίκησης, των μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης, που τον έχουν υπογράψει.

   Κατά το προοίμιο, τα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης που υπογράφουν τον παρόντα Χάρτη «, …, Έχοντας συνείδηση ότι η προάσπιση και η ενίσχυση της αυτονομίας της τοπικής αυτοδιοίκησης στις διάφορες χώρες της Ευρώπης αποτελούν σημαντική συμβολή στην οικοδόμηση μιας Ευρώπης που στηρίζεται στις αρχές της δημοκρατίας και της αποκέντρωσης της εξουσίας. Υποστηρίζοντας ότι αυτό προϋποθέτει την ύπαρξη Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης των οποίων τα όργανα λήψης αποφάσεων θα έχουν συσταθεί κατά τρόπο δημοκρατικό και οι οποίοι θα διαθέτουν ευρεία αυτονομία όσον αφορά τις αρμοδιότητες, τους τρόπους άσκησης των εν λόγω αρμοδιοτήτων και των απαραίτητων μέσων για την εκπλήρωση των καθηκόντων τους, …».

   Το άρθρο 7 του Ε.Χ.Τ.Α., θέτει τους όρους και τα στοιχεία που συνθέτουν τον καταστατικό χάρτη των αιρετών εκπροσώπων της τοπικής αυτοδιοίκησης και διασφαλίζει την ελεύθερη άσκηση της εντολής τους. Ο εθνικός νομοθέτης, οφείλει κατ’επιταγή του Ε.Χ.Τ.Α. να κατοχυρώνει:

α) την ελευθερία δράσης των αιρετών,

β) την οικονομική αποζημίωση, ανάλογη των αρμοδιοτήτων που αναλαμβάνουν, και

γ) τη θεσμική προστασία τους.

      2. 3. Η καταστατική θέση των αιρετών στην Ελλάδα

   Τα αιρετά όργανα της Τοπικής  Αυτοδιοίκησης( ΤΑ) , σύμφωνα με τον Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων( ΚΔΚ):α)διαθέτουν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, ως εκπρόσωποι των τοπικών κοινωνιών, που εκλέγονται με άμεση ψηφοφορία , απεριόριστο το δικαίωμα της κατά συνείδηση γνώμης και ψήφου, β)έχουν το δικαίωμα και την υποχρέωση να εκτελούν την αποστολή τους έχοντας στη διάθεσή τους τον ανάλογο χρόνο, τις υπηρεσίες και τα μέσα υποστήριξης καθώς και τους ανάλογους οικονομικούς πόρους, ώστε να διασφαλίζεται η απρόσκοπτη εκπλήρωση της λαϊκής εντολής, και γ)μεριμνούν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους για την τήρηση των αρχών της νομιμότητας, της διαφάνειας, της αποδοτικότητας και της χρηστής διοίκησης στους οργανισμούς όπου υπηρετούν.

   Με το Ν.3852/2010 θεσμοθετήθηκε η αντιμισθία αντί των εξόδων παράστασης, εναρμονιζόμενος ο Έλληνας νομοθέτης με τις κατευθύνσεις του Ευρωπαϊκού Χάρτη Τοπικής Αυτονομίας( ΕΧΤΑ).Τα έξοδα παράστασης απηχούσαν το τιμητικό και άμισθο που διακήρυτταν οι δημοτικοί κώδικες πριν μερικά χρόνια.

   Έτσι οι δήμαρχοι, οι αντιδήμαρχοι και οι πρόεδροι των δημοτικών συμβουλίων λαμβάνουν από 1/1/2011 αντιμισθία συνδεδεμένη με τις αποδοχές του γενικού γραμματέα του υπουργείου. Μάλιστα για τους δημάρχους των μεγάλων πόλεων ταυτίζεται η αντιμισθία με το ύψος των αποδοχών του γενικού γραμματέα υπουργείου. Επίσης στους αιρετούς της ΤΑ , με το νόμο 3852/2010 παρέχονται διευκολύνσεις σε όσους απ´αυτούς έχουν την υπαλληλική ιδιότητα, για την άσκηση των καθηκόντων τους στο δήμο.

   Η καταστατική θέση των αιρετών της χώρας μας και η κατοχύρωση ικανοποιητικού πλαισίου λειτουργίας τους δεν αποτελεί μόνο « συνδικαλιστικό» ενδιαφέρον του αιρετού , αλλά και προϋπόθεση αναβάθμισης του ίδιου του θεσμού της Αυτοδιοίκησης. Εκτός από τους « οικονομικούς πόρους» υπάρχουν και οι « ανθρώπινοι πόροι», των οποίων βασικό και κρίσιμο κομμάτι είναι το σώμα των αιρετών.

   Η καταστατική θέση των αιρετών της Ελλάδος βρίσκεται σε μειονεκτική θέση έναντι αυτών των συναδέλφων τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση( ΕΕ).

   Ο πολιτικός και διοικητικός ρόλος του  αιρετού , η πλήρης απασχόλησή του, η ενημέρωση και η επιμόρφωσή του, η ασφάλειά του και η κοινωνική του επανένταξη, η ικανοποιητική αποζημίωσή του, η διευκόλυνση συμμετοχής στα κοινά των γυναικών και των μη οικονομικά εύρωστων , αλλά ικανών πολιτών, αποτελούν αντικείμενο θεσμικών ρυθμίσεων και συνθέτουν το status του αιρετού του συνόλου σχεδόν των χωρών της ΕΕ.

   Η χώρα μας στον τομέα αυτό χρειάζεται να  κάνει ακόμη πολλά βήματα για να μειώσει την απόσταση που τη χωρίζει από το ευρωπαϊκό κεκτημένο.

   Σε επόμενο άρθρο μου, θα επικεντρωθώ σε θέματα που αναφέρονται στην ασφάλιση των δημάρχων,, όπως την κύρια σύνταξη-χορηγία, την επίκουρική ασφάλιση , την ασφάλιση ασθένειας κ.α.

                   Ζαχαρίας Εμμ. Δοξαστάκης

              • Πρόεδρος Ένωσης Δημάρχων Κρήτης

              • π. Δήμαρχος Χερσονήσου