Η Πολυεπίπεδη Δημοκρατική Διακυβέρνηση
Αυτοδιοικητικά ανάλεκτα
Ζαχαρία Ε. Δοξαστάκη*
1. Πολυεπίπεδη δημοκρατική διακυβέρνηση
•Ευρωπαϊκό παράδειγμα.
• Αποκέντρωση αρμοδιοτήτων και πόρων (102 ΠΑΡ. 5), με βάση τις αρχές της εγγύτητας , επικουρικότητας, εταιρικής σχέσης και αποτελεσματικότητας.
• Επιτελικό κράτος.
• Από την περιφερειακή αυτοδιοίκηση στην περιφερειακή διακυβέρνηση.
• Κατάργηση των επτά(7) Αποκεντρωμένων Διοικήσεων.
• Διακύβευμα περιφερειακών εκλογών 2019: «Η εκπόνηση και η ανάδειξη των προοδευτικών περιφερειακών πολιτικών που στοχεύουν σε Περιφέρειες κοινωνικής συνοχής, ασφαλούς διαβίωσης και κυκλικής οικονομίας, αλλά και σε Περιφέρειες , πραγματικούς επιταχυντές, της καινοτομίας και της ανάπτυξης.
2• Αναπτυξιακό πρόγραμμα Κρήτης
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ
Πρόταση της Ένωσης Δημάρχων Κρήτης( ΕΝ. ΔΗ. Κ.)
Αριθμός απόφασης του ΔΣ 30/2018
Το ΔΣ της Ένωσης Δημάρχων Κρήτης διαπίστωσε την ανάγκη σύνταξης ενός ολοκληρωμένου και εφαρμόσιμου ΣΧΕΔΙΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ.
Μελετώντας προσεχτικά τα υπάρχοντα αναπτυξιακά σχέδια για την Κρήτη, τον εγκεκριμένο Περιφερειακό Χωροταξικό Σχεδιασμό, τα δυνατά σημεία του νησιού, τις κρίσιμες προτεραιότητες για την Κρήτη και μετά από εξαντλητική συζήτηση, διαμόρφωσε την πρόταση της η ΕΝ. ΔΗ . Κ. για το ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ.
Επιδίωξη και φιλοδοξία του Συλλόγού μας είναι η πρότασή μας να αποτελέσει τη βάση προβληματισμού και διαλόγου μεταξύ των φορέων της Κρήτης και η τελική πρόταση που θα προκύψει από τη διαβούλευση , να συζητηθεί στο Περιφερειακό Συμβούλιο Κρήτης και να συνταχθεί το τελικό Σχέδιο Στρατηγικής Ανάπτυξης της Κρήτης.
Η Κρήτη είναι οι άνθρωποί της , η( άυλη) παράδοσή της , όλα αυτά που αναδύονται και διαμορφώνονται μέσα στο ποικιλόμορφο κρητικό τοπίο που αποτελεί αστείρευτη πηγή εμπειριών. Στο κέντρο αυτού του τόπου πρέπει να είναι οι άνθρωποι! Κάθε πρόγραμμα ανάπτυξης του νησιού πρέπει να βασιστεί στο ανθρώπινο κεφάλαιο.
Στοίχημα( επιδίωξη) για την Κρήτη που οραματιζόμαστε είναι η ενεργή συμμετοχή όλων των πολιτών της σε κάθε αναπτυξιακή προσπάθεια του νησιού.
Η κινητοποίηση όλων των πολιτών της για συμμετοχή στις αναπτυξιακές πρωτοβουλίες και η στοχευμένη και πλήρης αξιοποίηση όλου του άριστα καταρτισμένου ανθρώπινου δυναμικού του νησιού δε μπορεί παρά να αποτελεί μέρος της αναπτυξιακής μας πρότασης για την Κρήτη.
Στη σημερινή δύσκολη και πολύπλοκη συγκυρία , βασικό μέλημά μας είναι η ενδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής αυτού του τόπου, μια πρόταση που δεν μπορεί παρά να περιλαμβάνει την ενίσχυση των ήδη υπαρχόντων κοινωνικών δομών του νησιού αν όχι και τη δημιουργία νέων ανάλογων υποδομών.
Αξιοποιώντας στο έπακρο τους εν δυνάμει διαθέσιμους ανθρώπινους πόρους , την ιδιαιτερότητα του τοπίου, τη γεωγραφική θέση , τη νησιωτικότητά της, η Κρήτη πρέπει να εμπλουτίσει τους τομείς παραγωγής της. Ο τουρισμός ήταν μέχρι τώρα ο κατ´εξοχήν ( κυρίαρχος) τομέας της τοπικής οικονομίας, έχοντας κατά πόδα τον αγροτικό τομέα. Το περιβάλλον που διαμορφώνεται ωστόσο τα τελευταία χρόνια απαιτεί στρατηγικό σχεδιασμό για τη δημιουργία ενός συστήματος παραγωγής που θα αξιοποιεί πέρα από τις υπάρχουσες δομές του τουρισμού και του γεωργοκτηνοτροφικού κλάδου και τους τομείς της μεταποίησης, της εκπαίδευσης, της έρευνας και της τεχνολογίας , τομείς με έντονη παρουσία και αξιόλογες υποδομές στο νησί που θα ανατροφοδοτούν το σύστημα σε μια προσπάθεια συνέργειας των πολιτικών( παρεμβάσεων) ανάπτυξης.
Ωστόσο ένας άλλος κρίσιμος παράγοντας για την ανάπτυξη του νησιού είναι το ίδιο το κρητικό τοπίο, η οικολογία της Κρήτης , ο φυσικός της πλούτος γιατί πέρα από τη σημαντικότητα της ίδιας της βιοποικιλότητά της και την ανάγκη προστασίας της για το ευ- ζην των κατοίκων της, το ίδιο το τοπίο αποτελεί τον κύριο πόλο έλξης τόσο των τουριστικών όσο και άλλων μη τουριστικών επενδύσεων στο νησί, της ίδιας της οικονομικής άνθησης, δηλαδή της Κρήτης. Η προστασία, η αναβάθμιση και η ανάδειξη του χώρου δεν μπορεί παρά να αποτελούν πρωταρχικό μέλημα του σχεδιασμού της ανάπτυξης που προτείνουμε για το νησί.
Η Κρήτη είναι μια αυτάρκης οικονομική μονάδα που συνδέεται θεσμικά, νομικά και διοικητικά με την υπόλοιπη Ελλάδα, έχοντας τη δυνατότητα να αποτελέσει ένα δυναμικό πόλο ανάπτυξης τόσο για τη χώρα όσο και για ολόκληρη την Ανατολική Μεσόγειο. Διοικητικά το νησί αποτελείται από τέσσερις(4) ενότητες, κάθε μία με τις δικές της ανάγκες, προτεραιότητες και ιδιαιτερότητες. Ο σχεδιασμός ανάπτυξης του νησιού δεν μπορεί παρά να αναγνωρίζει αυτές τις τοπικότητες και να τις ενσωματώνει στο πλαίσιο ανάπτυξης, προωθώντας τοπικά σχέδια ανάπτυξης.
ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΚΑΙ ΘΕΣΜΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ
• Διαφοροποίηση( εμπλουτισμός) των οικονομικών τομέων και της παραγωγής.
• Ενίσχυση( υποστήριξη) των προϊόντων εκείνων που διοχετεύονται στον τριτογενή τομέα( ξενοδοχεία, εστιατόρια κλπ) για κατανάλωση.
• Προώθηση της Κρητικής διατροφής και των τοπικών προϊόντων που χρησιμοποιούνται στην εγχώρια αγορά, στους τουρίστες και στην ευρύτερη περιοχή επιρροής της Κρήτης( πολιτισμικές και οικονομικές εξαγωγές).
• Έμφαση στο μικρής κλίμακας βιοτεχνικό κλάδο και δημιουργία προστιθέμενης αξίας μέσω της τυποποίησης των τοπικών αγροτικών προϊόντων και της προώθησης και εφαρμογής σωστού μάρκετινγκ στις εξαγωγές αυτών.
• Ενεργή έρευνα για άνοιγμα σε ξένες διεθνείς αγορές και για την εξαγωγή τοπικών προιόντων( χειροτεχνία, έργα τέχνης, έντυπο υλικό).
• Δημιουργία των απαραίτητων εκείνων συνθηκών για συμπράξεις δημοσίου/ ιδιωτικού τομέα στις οποίες οργανισμοί της Περιφέρειας Κρήτης με τους αναπτυξιακούς οργανισμούς, , τους θεσμούς και μη κυβερνητικά σχήματα θα συμπράττουν( συνεργάζονται) με ιδιώτες επενδυτές, εγχώριους και διεθνείς και με τοπικές και εθνικές τράπεζες οι οποίες θα προσφέρουν χαμηλότοκα δάνεια, για τη δημιουργία επενδυτικού κεφαλαίου που θα διοχετεύεται σε επιχειρήςεις και θα υποστηρίζει τη δημιουργία νέων κατευθύνσεων οικονομικής δραστηριότητας μειώνοντας το ρίσκο καινοτόμων επιχειρηματικών δράσεων.
• Ενθάρρυνση του ιδιωτικού τομέα και των δημόσιων- ιδιωτικών συμπράξεων, να συνεργαστούν μεταξύ τους,να υποστηρίξουν την έρευνα που στοχεύει στην αποκάλυψη και δοκιμή καινοτόμων προσεγγίσεων σχετικά με την παραγωγή , τη διοίκηση,τη διαχείριση δεδομένων, να διεξάγουν έρευνα σε εφαρμοσμένους τομείς, όπου υψηλότερες αποδόσεις δύναται να καταστήσουν την τοπική οικονομία πιο ανταγωνιστική.
• Δημιουργία χαμηλότοκων επενδυτικών προγραμμάτων με τη συμμετοχή των τραπεζών, ενθαρρύνοντας την κεντρική διοίκηση να σχεδιάσει και να καθιερώσει φορολογικά κίνητρα βασισμένα σε διάφορα προγράμματα, όπως το πρόγραμμα News Markets Tax Credit στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής.
• Ίδρυση και λειτουργία της ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗΣ ΚΡΗΤΗΣ, ως ενός οργανισμού, ο οποίος θα προωθήσει την ανάπτυξη και θα οργανώσει συμπράξεις και θα διαχειριστεί τους συλλογικούς πόρους.
• Θέσπιση προτεραιοτήτων και σταδιακή υλοποίηση ενός ολοκληρωμένου δικτύου υποδομών, το οποίο θα ενισχύει την προσβασιμότητα του κόσμου αλλά και των αγαθών σε όλο το νησί και τις εγχώριες και διεθνείς αγορές. Αυτό θα συμπεριλαμβάνει το σχεδιασμό λιμένων και αεροδρομίων με το βλέμμα στραμμένο στις εξωτερικές αγορές και με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να μπορεί να στεγάσει τους πολλαπλούς στόχους μιας αναπτυξιακής οικονομίας που βασίζεται σε μια πολλαπλότητα οικονομικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων.
Στον κοινωνικό τομέα και την ανάπτυξη του ανθρώπινου και κοινωνικού κεφαλαίου του νησιού θέτουμε τις παρακάτω επιδιώξεις.
• Προώθηση συλλογικών πρωτοβουλιών, κοινωνική συμμετοχή και ενθάρρυνση για ανάμιξη του κοινού στην αναπτυξιακή προσπάθεια μέσω του εθελοντισμού και της χρήσης των παραδοσιακών και κοινωνικών μέσων.
• Ανάπτυξη σε επίπεδο Κρήτης των υπηρεσιών υποστήριξης πολιτών, όπως τα ΚΕΠ , καθιέρωση ασύρματων δικτύων διασύνδεσης με το διαδίκτυο.
Το φυσικό περιβάλλον της Κρήτης αποτελεί κρίσιμο τομέα για την ανάπτυξή της και στην πρώτη γραμμή της προσπάθειάς μας θέτουμε τους εξής στόχους:
• Προστασία και αναβάθμιση του αστικού και αγροτικού περιβάλλοντος, φυσικού και ανθρωπογενούς.
• Εκστρατεία ενημέρωσης και επιμόρφωσης σχετικά με την ευαισθησία των οικοσυστημάτων και την ανάγκη της προστασίας τους σε όλα τα επίπεδα και από όλες τις κοινωνικές ομάδες.
• Τήρηση των Ευρωπαϊκών και Εθνικών οδηγιών και κανόνων για την προστασία του περιβάλλοντος( όπως ανακύκλωση, κομποστοποίηση και απαγόρευση της καύσης των απορριμμάτων).
• Προστασία των πόλεων, των οικισμών και των κοινοτήτων που διαθέτουν ενδιαφέρουσα ή σημαντική αρχιτεκτονική, πολεοδομική οργάνωση και παραδοσιακά χαρακτηριστικά.
• Προώθηση προτύπων σχετικά με την καθαριότητα, το σχεδιασμό του τοπίου και την αισθητική αναβάθμιση ιδιωτικών, αλλά κυρίως των δημόσιων χώρων. Εκστρατεία να τονιστεί η σημασία των δημόσιων χώρων για τους πολίτες και η ευθύνη της κοινότητας προς αυτούς.
Σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη φορά προβάλει η αναγκαιότητα να διαμορφωθεί μια σύγχρονη, δυναμική και ρεαλιστική αντίληψη, που να εκφράζει με τον καλύτερο τρόπο τον ατομικό και κοινωνικό χαρακτήρα των ανθρώπων.
Να ενεργοποιηθεί η συμμετοχή των πολιτών στη διοίκηση και προώθηση των τοπικών υποθέσεων.
Η πρότασή μας για την ανάπτυξη της Κρήτης είναι συγκεκριμένη και στηρίζεται στις παραπάνω αρχές και αξίες. Η πρόταση είναι ριζοσπαστική και διακρίνεται για την ισότητα των ευκαιριών και την κοινωνική δικαιοσύνη.Χωρίς αυτές τις αρχές δεν μπορεί να υπάρξει αποτελεσματικότητα στις μεταρρυθμίσεις.
3• Κλιματική αλλαγή( οδικός χάρτης προσαρμογής της Ελλάδος)
Με τον όρο κλιματική αλλαγή αναφερόμαστε στη
μεταβολή του παγκόσμιου κλίματος και ειδικότερα σε μεταβολές των μετεωρολογικών συνθηκών που εκτείνονται σε μεγάλη χρονική κλίμακα. Οι κλιματικές αλλαγές οφείλονται σε φυσικές διαδικασίες , καθώς και σε ανθρώπινες δραστηριότητες με επιπτώσεις στο κλίμα, όπως η τροποποίηση της σύνθεσης της ατμόσφαιρας.
Πράσινη και λευκή Βίβλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η προσαρμογή της Ελλάδος στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής αποτελεί αναγκαιότητα και όχι πολυτέλεια. Η εξάρτηση της Ελλάδας από το φυσικό περιβάλλον είναι εξαιρετικά μεγάλη για να αγνοηθεί, ειδικά σε συνθήκες οικονομικής κρίσης. Ο τουρισμός και η γεωργία βασίζονται σχεδόν αποκλειστικά στις διαθέσεις του καιρού και στη δυνατότητα πρόσβασης σε φυσικούς πόρους. Η υγεία των πολιτών εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις καιρικές συνθήκες.
Πολιτικές
•Αναδιάρθρωση καλλιεργειών, ανάλογα με τις ανάγκες σε νερό.
• Καλές πρακτικές εξοικονόμησης νερού. Ενημέρωση ΟΤΑ και αγροτών για τις νέες συνθήκες.
• Βιολογική Γεωργία . Θα μειώσει τις πιέσεις για αυξανόμενη χρήση νερού και εντομοκτόνων.
ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
Ο τουρισμός αποτελεί τη σπουδαιότερη πλουτοπαραγωγική δραστηριότητα της Ελλάδος.
Η τουριστική περίοδος μπορεί να επιμηκυνθεί την άνοιξη και το φθινόπωρο και συνάμα να εξομαλυνθεί η ροή των ανθρώπων που επιλέγουν την Ελλάδα , ως τουριστικό προορισμό.
Η αύξηση της θερμοκρασίας , όμως, ενδέχεται να επηρεάσει την τουριστική κίνηση. Προβλέπεται να αυξηθεί η θερμοκρασία κατά 2,5 βαθμούς Κελσίου και να μειωθούν οι διανυκτερεύσεις κατά 1%.
Επιβάλλεται οι δήμοι και η Περιφέρεια της Κρήτης , να προσαρμοστούν εγκαίρως στις διαφαινόμενες αλλαγές του κλίματος, προχωρώντας σε ορθή διαχείριση των φυσικών πόρων , σε κατάλληλες» πράσινες» επεμβάσεις στις υποδομές( εξοικονόμηση ενέργειας, ανακύκλωση νερού ) και σε ορθό προγραμματισμό των αναγκών του τουριστικού τομέα στο εγγύς μέλλον.
4• Περιβάλλον- Ενέργεια
Μηδενικά απόβλητα
Συνδέεται με την ανάγκη αλλαγής του οικονομικού προτύπου από τη γραμμική στην κυκλική οικονομία. Η βασική διαφορά ανάμεσα στα δύο πρότυπα είναι ότι οι γραμμικές οικονομίες παράγουν πολύ μεγαλύτερες ποσότητες αποβλήτων, σε σχέση με οικονομίες που υιοθετούν το κυκλικό πρότυπο.Συγκεκριμένα , κατά το γραμμικό πρότυπο οι πόροι χρησιμοποιούνται για την παραγωγή προιόντων , τα οποία στη συνέχεια καταναλώνονται και τα απόβλητα που δημιουργούνται δεν ανακυκλώνονται.Αντίθετα , κατά το κυκλικό πρότυπο , τα απόβλητα ανακυκλώνονται για τη δημιουργία δευτερογενών πρώτων υλών-πόρων , ώστε να χρησιμοποιηθούν ξανά στην παραγωγική διαδικασία ή ακόμα κάποια προϊόντα να επισκευάζονται , πχ ηλεκτρικές συσκευές, έπιπλα κλπ επιμηκύνοντας το χρόνο ζωής τους πριν γίνουν απόβλητα.
Μια οικονομία μηδενικών αποβλήτων είναι μία απόλυτη κατάσταση η οποία δεν είναι εύκολο να επιτευχθεί. Χρησιμοποιείται, ωστόσο, ως έννοια για να αναδείξει τον μακροπρόθεσμο στόχο τον οποίο προσεγγίζει βαθμιαία μία οικονομία η οποία στοχεύει στη μεγάλη μείωση παραγωγής αποβλήτων και ενσωματώνει στο διηνεκές πτυχές του κυκλικού προτύπου.
Σύστημα Pay as you throw( βάση για τη νέα πολιτική
Δημοτικών τελών).
Ενεργειακές κοινότητες
Ιδύθηκαν με το νόμο 4513/2018.
Οι ενεργειακές κοινότητες είναι τοπικοί αστικοί συνεταιρισμοί αποκλειστικού σκοπού , μέσω των οποίων οι πολίτες μπορούν να δραστηριοποιηθούν στον ενεργειακό τομέα, αξιοποιώντας τις καθαρές πηγές ενέργειας.
Με τις ενεργειακές κοινότητες μπορεί να πραγματωθεί η ενεργειακή δημοκρατία. Ενεργειακή δημοκρατία εννοούμε την ενεργό συμμετοχή των πολιτών , της τοπικής αυτοδιοίκησης και των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων στην παραγωγή ενέργειας, η οποία ουσιαστικά παύει να αφορά λίγους, μεγάλους» παίκτες». Η ενεργειακή δημοκρατία διασφαλίζει ότι η ενεργειακή μετάβαση θα γίνει με όρους κοινωνικής δικαιοσύνης και με την κοινωνία σε ενεργό και όχι παθητικό ρόλο.
Εικονική αυτοπαραγωγή.
Η εικονική αυτοπαραγωγή μας επιτρέπει να παράγουμε τη δική μας καθαρή ενέργεια για ιδιοκατανάλωςη από το σύστημα ΑΠΕ , ακόμα και αν δεν έχουμε τον απαραίτητο χώρο για εγκατάσταση του συστήματος σπίτι μας.Δηλαδή το σύστημα μπορεί να βρίσκεται μακριά από το σημείο κατανάλωσης και η ενέργεια που θα παράγει το σύστημα θα συμψηφίζεται με το δικό μας λογαριασμό ηλεκτρικού ρεύματος, όπως θα γινόταν δηλαδή αν είχαμε εγκατεστημένο το σύστημα στην ταράτσα του σπιτιού μας.
Ίδρυση περιφερειακής ενεργειακής Κοινότητας Κρήτης.
Το άρθρο 182 του νόμου 4555/2018 επιτρέπει την ίδρυση εταιριών για την παραγωγή , αποθήκευση , ιδιοκατανάλωςη ή πώληση ηλεκτρικής ενέργειας από σταθμούς ΑΠΕ.
5• Η νέα προγραμματική περίοδος 2021- 2027 της ΕΕ και η ΤΑ
Στρατηγικοί στόχοι της ΕΕ
• Σημαντική μείωση της περιττής διοικητικής επιβάρυνσης για τους δικαιούχους και τους φορείς διαχείρισης.
• Αύξηση της ευελιξίας για την προσαρμογή των στόχων και των πόρων των προγραμμάτων .
• Καλύτερη ευθυγράμμιση των προγραμμάτων με τις προτεραιότητες της ΕΕ και αύξηση της αποτελεσματικότητάς τους.
Η παραπάνω στρατηγική εξειδικεύεται σε πέντε(5) θεματικούς στόχους.
• Μια εξυπνότερη Ευρώπη- καινοτόμος και έξυπνος οικονομικός μετασχηματισμός.
• Μια πιο « πράσινη» Ευρώπη, με χαμηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα.
• Μια πιο διασυνδεμένη Ευρώπη- κινητικότητα και περιφερειακές διασυνδέσεις ΤΠΕ.
• Μια πιο κοινωνική Ευρώπη- υλοποίηση του Ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων.
• Μια Ευρώπη πιο κοντά στους πολίτες- βιώσιμη και ολοκληρωμένη ανάπτυξη των αστικών, αγροτικών και παράκτιων περιοχών, χάρη σε τοπικές πρωτοβουλίες.
*Τέως Δήμαρχος Χερσονήσου
Πρόεδρος της Ένωσης Δημάρχων Κρήτης